Tweet
Początki browarnictwa w Bojanowie sięgają według zapisów roku 1658. W roku 1793 w Bojanowie istniały dwa prywatne browary. W ówczesnych czasach w każdym mieście na ziemi rawickiej były browary, jednakże do dzisiaj jedyny na całą ziemię rawicką i województwo leszczyńskie pozostał tylko browar bojanowski, dziś stuletni staruszek, który trzy województwa zaopatruje w swoje wyroby, tj. leszczyńskie, poznańskie i gorzowskie. Piwosze zawsze miasto Bojanowo kojarzą z browarem.
Obecnie istniejący browar w Bojanowie został wybudowany w 1881 roku. Pierwszym jego właścicielem był Niemiec Franz Junke. Już w 1891 roku produkcja tego browaru wynosiła 2000 hl piwa rocznie i 40 ton słodu. Największy rozwój zakładu (rozbudowa kotłowni i słodowni, piwnic fermentacyjnych i leżakowych) nastąpił w roku 1902, natomiast w 1906 r. zamontowano i uruchomiono w nim maszynę parową o mocy 120 KW, która poprzez instalację transmisyjną napędzała urządzenia produkcyjne, oraz prądnicę o mocy 30 KW. Po dziesięciu latach w 1916 roku zamontowano drugą maszynę parową firmy „Chemnitz" o mocy 160 KW, co pozwoliło na dalszą rozbudowę browaru. Maszyna ta sprzężona była na jednym wale z dwoma sprężarkami leżącymi o wydajności 65 tys. cal/godz. każda. Zainstalowano drugą prądnicę o mocy 30 KW i napięciu 220—320 V. W ramach rozbudowy zainstalowano również własną akumulatornię o pojemności 750 Ah.
Ustawą Rzeszy niemieckiej, w 1918 roku zezwolono, by browar w Bojanowie używał do wyrobu piwa oprócz słodu specjalnego chmielu, także mączki ziemniaczanej i suszonych buraków cukrowych z podaniem warunku, że ilość słodu powinna wynosić 1/3 całości wsadu. W roku 1923 przyznano właścicielowi Franzowi Junke zanik ogólny produkcyjny w wysokości 20% (z dot. 23%). Już w 1924 roku roczna produkcja browaru F. Junkego wynosiła 6154 hl.
W dniu 19 września 1928 roku umiera Franz Junke. Własności przejmuje po jego śmierci IdA Junke, a browarem do 1938 roku kieruje Jerzy Stampe. Po przejęciu przez J. Stampego browaru produkcja wzrasta do 10 330 hl piwa rocznie (1929), a browar bojanowski zajmuje w owym czasie siódmą pozycję wśród wszystkich tego typu zakładów w województwie. W 1930 r. słodownia przybrowarowa przerabia 1533 q surowego jęczmienia.
Rok 1938 jest znamienny w działalności browaru w Bojanowie. W tym roku bowiem, nabywa go spółka restauratorów poznańskich: Stanisław Jóźwiak, Wacław Dąbrowski, Jakub Imiński, Maksymilian Breucz.
Po wkroczeniu wojsk niemieckich w 1939 roku browar przejmuje administracja niemiecka.
Po wyzwoleniu spod okupacji hitlerowskiej w 1945 roku browarem ponownie zarządzają jego przedwojenni właściciele.
Z dniem l stycznia 1949 roku browar został upaństwowiony, pozostając nadal przedsiębiorstwem jednozakładowym. Jego produkcja wynosiła w owym czasie 10 300 hl piwa i 129 ton słodu, w tym 535 hl piwa rozlewano do butelek, Ponadto produkowano wody gazowane i tak np. w 1949 roku 96 hl wód gazowanych.
W wyniku reorganizacji przedsiębiorstw podlegających Zjednoczeniu Piwowarskiemu w Bydgoszczy powstało w dniu l października 1950 roku wielozakładowe przedsiębiorstwo pod nazwą Bojanowskie Zakłady Piwowarsko - Słodownicze w Bojanowie. W skład tego przedsiębiorstwa oprócz browaru w Bojanowie weszły browary w Górze Śląskiej i Lesznie.
W 1956 roku następuje dalsza rozbudowa browaru o docelowej produkcji piwa 100 tys. hl. Przebudowuje się warzelnię, fermentownią i leżakownię, dwunaczyniową warzelnię powiększa się o kocioł warzelniany i filtr zacierowy. Pozwoliło to na zwiększenie dobowej produkcji warzelni z 2,5 warek do czterech. Tacę chłodniczą zastąpiono kadzią osadową, dobudowując drugą wieżę. Wykonana modernizacja pozwoliła na zwiększenie produkcji do 36 tys. hl piwa rocznie i 225 ton słodu. Z dniem l kwietnia 1960 roku przedsiębiorstwo zostało podporządkowane przemysłowi terenowemu i do przedsiębiorstwa w Bojanowie dołączono browar i słodownię w Grodzisku, rozlewnię piwa i wytwórnię ekstraktów w Wolsztynie i rozlewnię w Śmigłu. Rok 1963 to: likwidacja własnych zasilaczy prądowych i parowych, przejście na całkowity pobór energii elektrycznej z sień wysokiego napięcia, likwidacja rozlewni piwa do butelek i wód gazowanych. W roku 1965 uruchomiono zainstalowane, pracujące do dnia dzisiejszego cztery sprężarki chłodnicze o wydajności 120 tys. cal/godz. każda, natomiast w 1966 roku oddano do eksploatacji nową myjnię beczek. Zwiększenie wydajności słodowni z 450 ton do 660 ton rocznie uzyskano zmianą, w 1967 roku, systemu grzejnego w suszarni słodu z ogniowego na parowy oraz zainstalowanie klimatyzacji istniejących rostników słodu.
Rok 1971 przyniósł browarowi rozwiązanie Bojanowskich Zakładów Piwowarska - Słodowniczych przemysłu terenowego i podporządkowanie browaru Wielkopolskim Zakładom Piwowarskim w Poznaniu. Zabezpieczenie aktualnej produkcji w wystarczającą ilość wody pozwoliło przejść w 1976 roku na zaopatrzenie zakładu w wodę z ujęcia miejskiego. W 1979 roku produkcja browaru osiągnęła 108 tys. hl, a słodowni 668 ton. W ramach modernizacji, w 1980 roku zainstalowano w zakładzie filtr na ziemię okrzemkową.
Do pracowników najbardziej zasłużonych dla rozwoju browaru w latach przed wojną i po wojnie należą: Józef Kołder, Piotr Maczkowiak, Tomasz Skrzypczak, Edward Napieralski, Jan Płaczek, Władysław Stolarczyk, Antoni Jądraszczyk, Franciszek Maćkowiak, Władysław Sadowski, Bolesław Maćkowiak, Władysław Janowicz, Antoni Lipowczyk, Franciszek Jakubiak, Michał Krygier, Michał Lorenc oraz pracujący do dzisiaj: Ignacy Kanikowski, Teodor Kaczmarek, Bolesława Kluczyk, Mieczysław Pole, Józef Mikołajczak, Franciszek Ignasiak.
W planach dyrekcji przedsiębiorstwa na lata 1981—1985 ujęto i zgłoszono do zjednoczenia zmodernizowanie browaru, wprowadzenie rozlewu piwa do butelek i docelowe powiększenie produkcji do 250 tys. hl piwa rocznie.
(tekst z roku 1985)
Danuta Idczak
Obecnie istniejący browar w Bojanowie został wybudowany w 1881 roku. Pierwszym jego właścicielem był Niemiec Franz Junke. Już w 1891 roku produkcja tego browaru wynosiła 2000 hl piwa rocznie i 40 ton słodu. Największy rozwój zakładu (rozbudowa kotłowni i słodowni, piwnic fermentacyjnych i leżakowych) nastąpił w roku 1902, natomiast w 1906 r. zamontowano i uruchomiono w nim maszynę parową o mocy 120 KW, która poprzez instalację transmisyjną napędzała urządzenia produkcyjne, oraz prądnicę o mocy 30 KW. Po dziesięciu latach w 1916 roku zamontowano drugą maszynę parową firmy „Chemnitz" o mocy 160 KW, co pozwoliło na dalszą rozbudowę browaru. Maszyna ta sprzężona była na jednym wale z dwoma sprężarkami leżącymi o wydajności 65 tys. cal/godz. każda. Zainstalowano drugą prądnicę o mocy 30 KW i napięciu 220—320 V. W ramach rozbudowy zainstalowano również własną akumulatornię o pojemności 750 Ah.
Ustawą Rzeszy niemieckiej, w 1918 roku zezwolono, by browar w Bojanowie używał do wyrobu piwa oprócz słodu specjalnego chmielu, także mączki ziemniaczanej i suszonych buraków cukrowych z podaniem warunku, że ilość słodu powinna wynosić 1/3 całości wsadu. W roku 1923 przyznano właścicielowi Franzowi Junke zanik ogólny produkcyjny w wysokości 20% (z dot. 23%). Już w 1924 roku roczna produkcja browaru F. Junkego wynosiła 6154 hl.
W dniu 19 września 1928 roku umiera Franz Junke. Własności przejmuje po jego śmierci IdA Junke, a browarem do 1938 roku kieruje Jerzy Stampe. Po przejęciu przez J. Stampego browaru produkcja wzrasta do 10 330 hl piwa rocznie (1929), a browar bojanowski zajmuje w owym czasie siódmą pozycję wśród wszystkich tego typu zakładów w województwie. W 1930 r. słodownia przybrowarowa przerabia 1533 q surowego jęczmienia.
Rok 1938 jest znamienny w działalności browaru w Bojanowie. W tym roku bowiem, nabywa go spółka restauratorów poznańskich: Stanisław Jóźwiak, Wacław Dąbrowski, Jakub Imiński, Maksymilian Breucz.
Po wkroczeniu wojsk niemieckich w 1939 roku browar przejmuje administracja niemiecka.
Po wyzwoleniu spod okupacji hitlerowskiej w 1945 roku browarem ponownie zarządzają jego przedwojenni właściciele.
Z dniem l stycznia 1949 roku browar został upaństwowiony, pozostając nadal przedsiębiorstwem jednozakładowym. Jego produkcja wynosiła w owym czasie 10 300 hl piwa i 129 ton słodu, w tym 535 hl piwa rozlewano do butelek, Ponadto produkowano wody gazowane i tak np. w 1949 roku 96 hl wód gazowanych.
W wyniku reorganizacji przedsiębiorstw podlegających Zjednoczeniu Piwowarskiemu w Bydgoszczy powstało w dniu l października 1950 roku wielozakładowe przedsiębiorstwo pod nazwą Bojanowskie Zakłady Piwowarsko - Słodownicze w Bojanowie. W skład tego przedsiębiorstwa oprócz browaru w Bojanowie weszły browary w Górze Śląskiej i Lesznie.
W 1956 roku następuje dalsza rozbudowa browaru o docelowej produkcji piwa 100 tys. hl. Przebudowuje się warzelnię, fermentownią i leżakownię, dwunaczyniową warzelnię powiększa się o kocioł warzelniany i filtr zacierowy. Pozwoliło to na zwiększenie dobowej produkcji warzelni z 2,5 warek do czterech. Tacę chłodniczą zastąpiono kadzią osadową, dobudowując drugą wieżę. Wykonana modernizacja pozwoliła na zwiększenie produkcji do 36 tys. hl piwa rocznie i 225 ton słodu. Z dniem l kwietnia 1960 roku przedsiębiorstwo zostało podporządkowane przemysłowi terenowemu i do przedsiębiorstwa w Bojanowie dołączono browar i słodownię w Grodzisku, rozlewnię piwa i wytwórnię ekstraktów w Wolsztynie i rozlewnię w Śmigłu. Rok 1963 to: likwidacja własnych zasilaczy prądowych i parowych, przejście na całkowity pobór energii elektrycznej z sień wysokiego napięcia, likwidacja rozlewni piwa do butelek i wód gazowanych. W roku 1965 uruchomiono zainstalowane, pracujące do dnia dzisiejszego cztery sprężarki chłodnicze o wydajności 120 tys. cal/godz. każda, natomiast w 1966 roku oddano do eksploatacji nową myjnię beczek. Zwiększenie wydajności słodowni z 450 ton do 660 ton rocznie uzyskano zmianą, w 1967 roku, systemu grzejnego w suszarni słodu z ogniowego na parowy oraz zainstalowanie klimatyzacji istniejących rostników słodu.
Rok 1971 przyniósł browarowi rozwiązanie Bojanowskich Zakładów Piwowarska - Słodowniczych przemysłu terenowego i podporządkowanie browaru Wielkopolskim Zakładom Piwowarskim w Poznaniu. Zabezpieczenie aktualnej produkcji w wystarczającą ilość wody pozwoliło przejść w 1976 roku na zaopatrzenie zakładu w wodę z ujęcia miejskiego. W 1979 roku produkcja browaru osiągnęła 108 tys. hl, a słodowni 668 ton. W ramach modernizacji, w 1980 roku zainstalowano w zakładzie filtr na ziemię okrzemkową.
Do pracowników najbardziej zasłużonych dla rozwoju browaru w latach przed wojną i po wojnie należą: Józef Kołder, Piotr Maczkowiak, Tomasz Skrzypczak, Edward Napieralski, Jan Płaczek, Władysław Stolarczyk, Antoni Jądraszczyk, Franciszek Maćkowiak, Władysław Sadowski, Bolesław Maćkowiak, Władysław Janowicz, Antoni Lipowczyk, Franciszek Jakubiak, Michał Krygier, Michał Lorenc oraz pracujący do dzisiaj: Ignacy Kanikowski, Teodor Kaczmarek, Bolesława Kluczyk, Mieczysław Pole, Józef Mikołajczak, Franciszek Ignasiak.
W planach dyrekcji przedsiębiorstwa na lata 1981—1985 ujęto i zgłoszono do zjednoczenia zmodernizowanie browaru, wprowadzenie rozlewu piwa do butelek i docelowe powiększenie produkcji do 250 tys. hl piwa rocznie.
(tekst z roku 1985)
Danuta Idczak
Comment