Od porteru do stoutu

[Petitpierre]

Poszperałem troszkę w książkach sącząc zacny Imperial Porter własnej produkcji (20,5 blg, 8,8%), roczny i myślę, ze dla spragnionych wiedzy te informacje się przydadzą:

1726-szwajcarski podróżnik relacjonuje, że klasa robotnicza w Londynie pija porter

1736-pojawiają się pierwsze wielkie beczki w Londynie

1737-W "London and Country Brewer" pojawia się przepis na Stout butt beer (29 blg)

1740-Truman oferuje Pale Stout i Brown Stout (czyli jasne mocne i ciemne mocne)

1742-tamże przepis na porter (19,3 blg)

1750-oficjalny przepis w książce Ellis'a

1758-pierwszy porter uwarzony poza Londynem, w Sheffield, warzy Thomas Rawson

1759-Guinness zaczyna warzyć ale (o porterze jeszcze mowy nie ma)

1760-pierwszy porter w Szkocji, Glasgow

1765-Malone i Andrews-pierwsi Irlandczycy, którzy warzą porter. James Baverstock eksperymentuje z pierwszym cukromierzem

1770-wyżej wymieniony stara się przekonać browary, że to mądre urządzenie

1776-pierwszy porter uwarzony w USA, warzy Robert Hare w Filadelfii

1784-London Porter ma 17,3 blg (końcowe 4,6)

1790-płonie browar Hare'a w Filadelfii. Morris zaczyna warzyć porter, co ciekawe też w Filadelfii, nie żebym coś sugerował... Amerykańskie portery są warzone z użyciem melasy i syropu klonowego

1792-Beamish, w Cork warzy porter, wyprzedzając Guinness'a

1796, Albany, Nowy Jork, kolejny browar warzy porter

1797- Joseph Bramah wymyśla maszynę do mieszania młodego i starego porteru. W tym samym roku porter pojawia się w Rosji

1799-1801-Guinness tworzy recepturę pra-Foreign Extra Stout'u o nazwie West India Porter. Warzy też Town Porter, Country Porter i Superior Porter (Extra Stout Porter później)

1802-Matthew Wood opatentowuje ekstrakt słodowy służący do barwienia i aromatyzowania piwa na porter i samego porteru

1805-powstaje browar w Newark, New Jersey, który 35 lat później trafi w ręce Petera Ballantine'a, gdzie porter będzie warzony nieprzerwanie do roku 1939

1812-powstaje Poughkeepsie Porter w Nowym Jorku

1817-Daniel Wheeler opatentowuje czarny słód

1822-porter warzy się już w Petersburgu

1826-jak wyżej, tylko Szwecja

w tym czasie Guinness warzy dwa portery: Town Porter (Single Stout Porter) 15,7 blg i Extra Superior (Double Stout Porter, który później stanie się Extra Stout'em) 19,8 blg

1849-Guinness warzy Triple Stout (późniejsza nazwa Foreign Extra Double Stout)

1864-Whitbread ustala swoje portfolio:
Porter 13,1 blg
Contract Porter 14,7 blg
Keeping Porter 14,3 blg
Single Stout Porter 20,4 blg
Keeping Single Stout Porter 19,6 blg
Export Stout Porter 17,3 blg

1869-Stout Porter warzony przez Barclay'a otrzymuje gwarancję carską (de facto można by nazwać go wówczas pierwszym Imperial Russian Stout Porterem)

1895-Maclay warzy pierwszy Oatmeal Stout

1905- Privatbrauerei Höpfner, Karlsruhe warzy Deutsch Porter, pojawia się też porter kanadyjski 14,3

1907-Mackeson warzy pierwszy Milk Stout

1914-1918-dramatyczny spadek ekstraktów, Whitbread z 12,9-9 blg, Guinness 14,3-9 blg

Świadomie pominąłem warzenie porteru w Polsce, bo to osobny rozdział, niemniej jednak, porter był sprzedawany i we Lwowie i w Krakowie i w Warszawie, i w tych miejscach i nie tylko warzony.

[Pendragon]

Fajne opracowanie. Jeśli nie masz nic przeciw, to chciałbym go użyć w Piwnym informatorze. Oczywiście z podaniem autora i źródła.

[Petitpierre]

Nie ma sprawy, jak najbardziej. Ważne, żeby ktoś na tym skorzystał.

Źródeł niestety jest dużo, nawet bardzo; na pewno warto wspomnieć oba wydania "London and Country Brewer", książki Ellis'a, Baverstock'a, książkę o Guinness'ie (współczesną), ciężko zrobić listę. Np. Chilcott's descriptive history of Bristol z 1849 podaje taką ładną tabelkę, gdzie są pełne i poprawne nazwy, żródeł jest masa, zresztą przy okazji wojny o terminologię już wiele podawałem.

[Pendragon]

Pisząc o źródle miałem na myśli browar.biz

[Petitpierre]

Aaa, myślałem, że chcesz bibliografię. Tak, to luz. Publikowałem to tylko na piwo.org i na wino.org, więc nie ma problemu. Może ktoś wykorzysta z okazji dnia stout'u?

[Cooper]

Świadomie pominąłem warzenie porteru w Polsce, bo to osobny rozdział, niemniej jednak, porter był sprzedawany i we Lwowie i w Krakowie i w Warszawie, i w tych miejscach i nie tylko warzony.

To jak z tym porterem na ziemiach polskich ? Tytuł tematu dałeś taki że nie wyklucza wspomnienia o naszych terenach.
W Warszawie i okolicach chyba pierwszym a na pewno jednym z pierwszych producentów portera był na początku XIX wieku piwowar Krembitz. Jego porter był już na starcie tak doskonały iż konkurencja uważała go za importowany z Anglii co wówczas było zakazane. Ponieważ jednak wyroby rodzime rynku warszawskiego nie cieszyły się popularnością Krembitz po pewnym czasie wycofał się z produkcji tego piwa. To jednak nie zakończyło mody na porter i po Krembitzie porter lokalnie od 1821 roku na warszawskim Czystem warzył Anglik o nazwisku Hall a od 1826 ten rodzaj piwa warzył kolejny warszawski browar Schaeffera i Glimpfa. Rok później powstał konkurencyjny producent czyli browar Wojciecha Sommera.

Wiadomo że w Polsce w tym czasie były jeszcze inne ośrodki produkcji portera np browar w Zwierzyńcu.

[Petitpierre]

Kiedy Krembitz zaprzestał produkcji, na jego miejsce wszedł ordynat Zamoyski, który, jak wówczas donoszono, w niczem angielskiemu nie ustępuje. W Grudziądzu porter tamże warzony sprzedawano również jako oryginalny z Anglii (tak samo jak białe piwo grudziądzkie było sprzedawane jako szczecińskie), co ciekawe kupcy, którzy sprzedawali porter z Grudziądza nie jako angielski, ale jako grudziądzki mieli słaby odbiór i mały zysk.

Problem jest właśnie z uzyskaniem większej ilości informacji, tylko strzępki.

[Petitpierre]

Z późniejszych lat mogę jeszcze dodać, że w Żywcu w 1881 roku ruszyła produkcja porteru porównywanego do dobrego piwa angielskiego. Wg Encyklopedii Rolnictwa z 1899 roku: porter angielski wówczas miał 21.2 blg i 6.18%, porter niemiecki miał 15.36 blg i 4.5%, a porter żywiecki miał 20.48 blg i 8.65% i wszystkie występują w tabeli jako piwo jednego rodzaju, tylko warzone w innym miejscu. Od roku 1913 warzono w Żywcu piwo o nazwie Ale. W czasie okupacji niemieckiej warzono Lagerbier, Malzbier i Beskidengold (czyli już zaszła zmiana na dolniaki), dlatego podejrzewam, że porter stał się bałtyckim w okolicach lat 30tych, i de facto, taka data powinna widnieć na etykiecie obecnego Żywca

[Cooper]

OK, o porterze na ziemiach polskich już nieco wspomnieliśmy. A jakie były początki warzenia stouta u nas ?
Wiadomo iż w roku 1846 warszawski browar Schaefer i spółka reklamował swój Extra Double Stout jako piwo już wcześniej znane i dobrze przyjęte przez konsumentów a co za tym idzie warzone przez niego już wcześniej.
Z kolei w roku 1847 rozpoczął warzenie Extra Double Stouta warszawski browar Haberbusch, Schiele i Klawe o czym zaświadcza ten anons prasowy.
Rzeczą charakterystyczną w obu ogłoszeniach jest iż stout jest tam określany jako porter. Być może ze względu na bardzo duże podobieństwo obu stylów piwa ich nazwy stosowano często razem okreslając stouta mianem bardziej znanego przeciętnemu konsumentowi portera.

[Petitpierre]

Bo to był porter, pełna nazwa Extra Double Stout Porter, czyli ekstra dubeltowy mocny porter. Link'i nie działają, przynajmniej u mnie.

[e-prezes]

Nie warzono stoutu przed wojną?

[Cooper]

Bo to był porter, pełna nazwa Extra Double Stout Porter, czyli ekstra dubeltowy mocny porter. Link'i nie działają, przynajmniej u mnie.

Porter ze słowem "Stout" w nazwie w takim razie
Słowo Stout nie znaczy Mocny
Chciałem podlinkować konkretne reklamy ale faktycznie te linki raz chodzą, raz niezakoniecznie.
Tutaj m.in. wspomniana reklama EDSP od Haberbuscha, a m.in. tutaj od Schaeffera.

@ ePrezes: warzono. Robił to na eksport do USA chociażby Haberbusch w latach 30ych. Słynny Sphinx Stout.

[Petitpierre]

Nie wiem skąd takie wnioski wyciągasz, ale słowo "stout" przede wszystkim znaczy mocny, nawet jeśli warzono Imperial Stout Porter, to był nadal porter, a nie tak ja chce dzisiejsza terminologia stout (gdzie w XX-tym wieku dodano mu Russian i skrócono o "porter"), piwo pozostało mniej więcej takie samo. W obrazku trzecim masz podane, że chodzi o sprzedaż porteru, rodzaj extra double stout, na innym obrazku jest informacja, że sprzedają porter zwykły i extra double.

Extra, Double, i Stout to są przydawki określające rzeczownik, więc porter. Stout dotyczy mocy, Double gęstości (stąd terminologia Single-Double-Triple-Imperial), a Extra, że nie jest zwykły, czyli raczej z tych lepszych, co warunkuje zarówno jego moc, jak i gęstość.

[e-prezes]

Porter ze słowem "Stout" w nazwie w takim razie
Słowo Stout nie znaczy Mocny
Chciałem podlinkować konkretne reklamy ale faktycznie te linki raz chodzą, raz niezakoniecznie.
Tutaj m.in. wspomniana reklama EDSP od Haberbuscha, a m.in. tutaj od Schaeffera.

@ ePrezes: warzono. Robił to na eksport do USA chociażby Haberbusch w latach 30ych. Słynny Sphinx Stout.

O Sfiksie słyszałem, ale czy poza nim było coś jeszcze?