Elbląg - Brauerei Englisch Brunnen

[AdamP]

jest to fragment druku firmowego browaru /lata 30 - te XXw./

[Piwowar]

W 1884 roku przez radę nadzorczą wybrany został na miejsce drugiego przewodniczącego kupiec pan Robert Sy, który sprawował przez szereg lat, bo co najmniej do 1908 roku funkcję dyrektora.
W roku budżetowym 1881/82 browar sprzedał 8807,68 hl piwa, w roku 1882/83 już 12258,4 hl. Liczby te wskazują, że pod nowym kierownictwem browar zaczął się znów rozwijać. Produkowano bawarski „Lager“ metodą królewiecką (Lagerbier nach Königsberger Art), który sprzedawano w cenie 22,50 Marek za Tonne (112 l), piwo typu czeskiego (Böhmisches Lagerbier nach Pilsner Art), sprzedawane po 27,00 Marek za 112 litrów oraz jako najdroższy produkt piwo eksportowe warzone metodą norymberską (Exportbier nach Nürnberger Art), w cenie 30,00 Marek za 112 litrów.
W 1886 roku czysty zysk wyniósł 23 587,56 Marek, co pozwoliło na ponowne wypłacenie czteroprocentowej dywidendy.

[brzeczka]

O warzonych w dawnym Elblągu piwach conieco można wyczytać w "Boże Igrzysko".

[Piwowar]

Prawdopodobnie nowi właściciele zainwestowali natychmiast w rozbudowę i przebudowę zakładu, ponieważ jeszcze w roku 1880 w prasie ukazywały się reklamy informujące o sprzedaży dotychczasowego wyposażenia:
Żelazna taca chłodząca w dobrym stanie, wymiary ok. 71/2 x 7 m, oprócz tego kilka mało używanych beczek do leżakowania piwa o pojemności 40 – 45 hl, sprzedaje okazyjnie browar Englisch Brunnen w Elblągu.

[Piwowar]

Ponieważ zająłem się trochę dokładniej historią browaru w Elblągu, myślę że w dwa lata po założeniu tematu należy kilka rzeczy sprostować i napisać historię od początku.



Brauerei Englisch Brunnen

Początków browaru Englisch Brunnen nie należy szukać w roku 1880, jak podają niemieckie księgi adresowe oraz bazujący na nich spis browarów M. Friedricha, lecz znacznie wcześniej. Spółka o nazwie Elbinger Aktien Brauerei powstała w roku 1872 z kapitałem 300 000 Talarów, podzielonym na 3 000 akcji po 100 Talarów. Spółka ta zakupiła dobrze prosperujący browar w Weingrundforst oraz dobra Englisch Brunnen, które były wolnymi dworami mieszczańskimi (Freie Bürgerhöfe), znajdującymi się na terytorium należącym do miasta Elbląga. Nie udało mi się ustalić kto był właścicielem tych terenów w momencie przejęcia ich przez spółkę. Koło roku 1830 właścicielką Englisch Brunnen była pani Rogge z domu Hennings, wdowa po kupcu, natomiast właścicielem Weingrundforst był kupiec Johann gottlieb Kirsten. Jak wyjaśnił kolega Adam Płoski: „Były to tereny lasu pomiędzy dwoma majątkami Weingarten i Dambitzen (obydwa należące do miasta). Obecnie są to tereny miasta Elbląga (część wschodnia) między obecnymi dzielnicami Winnica i Dębica.“
Browar w Weingrundforst, którego możliwości produkcyjne sięgały 9 000 – 11 000 hl piwa rocznie, w początkowej fazie zaopatrywał klientów w piwo, natomiast na terenie dóbr Englisch Brunnen rozpoczęto budowę nowoczesnego browaru parowego, którego początkowa produkcja miała sięgać 30 000 hl piwa rocznie. Warzelnia nowego browaru została tak zaprojektowana i wyposażona, że w przyszłości miała umożliwić roczną produkcję przekraczającą 100 000 hl.
W posiadłości Weingrundforst, której ogólna powierzchnia wynosiła 34 morgi, obok browaru znajdowała się słodownia klepiskowa o powierzchni klepiska 800 m2 oraz lokal restauracyjny z ogródkiem. Oprócz tego do dóbr należało około 10 hektarów pola i łąk.
Posiadłość Englisch Brunnen posiadała ogólną powierzchnię 20,5 hektara, z czego 17 hektarów przypadało na pola i łąki. Oprócz tego na jej terenie znajdował się lokal restauracyjny z ogródkiem i położony w pobliżu nowo zbudowanego browaru staw o powierzchni ok. 9 000 m2, mający w zimie zapewnić zaopatrzenie zakładu w konieczny do chłodzenia piwnic lód.

Skład rady nadzorczej nowo założonej spółki:
Przewodniczący pan F. Räuber z Elbląga
Przewodniczący pan Arnold Peter z Elbląga
Urzędnik Kempe z Heiligenwalde
Radny sądowy Berner z Elbląga
M. Gütermann z Norymbergii
Jako rewizorzy:
Kalkulator, sekretarz Gratz z Elbląga
Kupiec Ed. Mitzlaff z Elbląga

W 1871 roku wyprodukowano około 5 800 hl piwa, z których sprzedano około 4 700 hl. Mimo niekorzystnego okresu zimowego, spowodowanego brakiem lodu, którego kilka statków musiano sprowadzić aż z Norwegii, produkcję w 1872 roku udało się nemal podwoić, na ponad 10 000 hl. W 1871 i 1872 roku piwo warzono wyłącznie w Weingrundforst. W 1873 roku ruszyła nareszcie warzelnia w Englisch Brunnen, co umożliwiło wyprodukowanie prawie 17 000 hl piwa. Od tej pory Weingrundforst funkcjonował już tylko jako słodownia, która zaopatrywała w słód browar w Englisch Brunnen.
Równie korzystny dla spółki był rok 1874. Wyprodukowano około 19 000 hl piwa, z których udało się sprzedać około 16 000 hl, prawie 4 500 hl więcej niż w roku poprzednim. Czysty zysk wyniósł 17 767 Talarów i 12 Srebrnych Groszy, co umożliwiło wypłacenie tak jak już w roku poprzednim pięcioprocentowej dywidendy. Na zebraniu spółki, które odbyło się 28.01.1875 roku ogłoszono akcjonariuszom, że prognozy na kolejny rok są jeszcze lepsze, ponieważ sprzedaż piwa wzrasta z miesiąca na miesiąc, więc planuje się jeszcze większe zyski, a co za tym idzie, jeszcze wyższą dywidendę. Prognozy jednak nie całkiem się sprawdziły i w dywidenda w roku 1875 wyniosła już tylko 4%.
Katastrofalny dla spółki okazał się rok 1877. Prawie 1200 hl piwa trzeba było wylać, ponieważ zepsuło się w tankach leżakowych. Browar zamknął swój rok gospodarczy bilansem ujemnym, który wynosił 97 298,22 Marek. Podobnie było w roku następnym. Minus w roku gospodarczym 1877/78 wynosił już 143 541 Marek. W 1879 roku postanowiono o likwidacji spółki. Dnia 07.02.1880 roku o godzinie 12 w południe Królewski Notariusz i Radny Sądowy Heinrich sprzedał browar w imieniu likwidatorów. W ramach licytacji, która odbyła się w lokalu przy Alter Markt 2 w Elblągu, sprzedano wszystkie nieruchomości wraz z inwentarzem. Już 16 lutego 1880 roku nowi inwestorzy zmienili nazwę spółki z „Elbinger Aktien Brauerei Englisch Brunnen“ na „Brauerei Englisch Brunnen Elbing“. Kapitał akcyjny wynosił 900 000 Marek i został podzielony na akcje po 1000 Marek.

[Piwowar]

Jeszcze jeden wagon kolejowy z Elbląga.

[Cooper]

Nazwa "EB" jest specjalnie taka aby budziła jak najwięcej skojarzeń i właśnie przez to jest dobra. Zarówno:
1.Elbląg i Braniewo (choć to już chyba nieaktualne )
2.Elbrewery
3.English Brunen
bez sensu jest doszukiwanie się od której konkretnie opcji pochodzi.

[Regent]

Według " Przewodnika piwosza " w 1872 r. powstało Towarzystwo Akcyjne Browar Elbląg. Spółka wybudowała nowy browar na miejscu dawnej farbiarni i fabryki płócien. Po ośmiu latach akcje spółki zostały przejęte przez nowe Towarzystwo Akcyjne pod nazwą Brauerei Englischer Brunner czyli Browar Angielski Zdrój. Wydaje mi się, że nazwa EB pochodzi od połączenia wyrazów (skrótów) ELBląg i BREWERY.

[Piwowar]

BEB A. G. założono 16.02.1880 roku jako spółkę akcyjną, w której skład wchodził browar i słodownia. Na przełomie wieków XIX i XX dyrektorem jej był ktoś o podejrzanie krótkim nazwisku R. Sy. Przewodniczącym zarządu spółki był Ludwig Kaufmann, jego zastępcami zaś radny miasta Franz Claassen, Rudolf Barth i Wilhelm Pappenbrock z Königsberg oraz radny miasta Georg Zimmermann i dyrektor Paul Muscate z Elbing. Kapitał spółki wynosił 900 000 Marek.
Produkcja browaru w latach 1897/98 – 1911/12

1897/98 – 48 625 hl
1898/99 – 51 960 hl
1899/00 – 53 975 hl
1900/01 – 58 424 hl
1901/02 – 52 406 hl
1902/03 – 50 248 hl
1903/04 – 45 848 hl
1904/05 – 45 742 hl
1905/06 – 47 702 hl
1906/07 – 50 000 hl
1907/08 – 1911/12 około 50 000 hl piwa rocznie.
Około 1912 roku przewodniczącym zarządu spółki został J. Adischkewitz. Funkcję mistrza piwowarskiego pełnił w tym okresie W. Günthert. Browar był kilkakrotnie przebudowywany i modernizowany. W połowie lat 20stych XX wieku warzelnia, której kotły miały pojemność ok. 100 hl, była w stanie przerobić 3 tony słodu na jedną warkę. Mycie beczek i butelek było już wtedy zautomatyzowane. Posiadano też laboratorium, w którym chodowano i rozmnażano specjalne szczepy drożdży. Do transportu piwa browar posiadał w tym okresie 12 samochodów ciężarowych oraz 10 zaprzęgów konnych. Mistrzem piwowarskim był Alexander Müller, słodownikiem zaś „Obermälzer“ Zimmermann.
Browar produkował piwa dolnej fermentacji: Bayrisch Lager Hell, Pilsener, Export i Porter oraz ciemne piwo lekkie (Einfachbier) górnej fermentacji. Oprócz tego lemoniady i wodę mineralną pochodzącą z własnego źródła.
Zakład zajmował teren o powierzchni 70 morgów plus staw o powierzchni 9 000 m2 w Elblągu. Oprócz tego posiadano filie w Gdańsku, Tczewie, Olsztynie, Grudziądzu, Toruniu, Chojnicach i Bydgoszczy.

[Piwowar]

Jak widać na obrazku, kiedyś było BEB, a nie EB.

[Żywiec]

Browar w Elblągu

Browar Angielski Zdrój (Brauerei English Brunen - BEB), warzył m.in. piwo Zdrój Angielski. Nawet, krótko po wojnie używano tej nazwy dla wyrobów tego browaru po czym zmieniono z wiadomych względów "angielski" na "elbląski".

[Krzysiu]

Nazwa EB pochodzi od Elbrewery.

Nazwa Englisch Brunnen zaś - wedle legendy, kupcy angielscy udający się z handlem na wschód zatrzymali na postój i odkryli źródło doskonałej wody. Potem z tej wody korzystał browar i dlatego otrzymał taką nazwę. Ta legenda jest w wielkim skrócie z pamieci, więc brak szczegółów.

[kiszot]

Nazwa może pochodzić od Elbrewery,albo od Elbląg-Braniewo.
???

[yendras]

Na tramwaju napis "Brauerei Englisch Brunnen Elbing".

[yendras]

Browar w Elblągu (założony bodajże w 1872) roku nosił nazwę Brauerei Englisch Brunnen. Czy ktoś wie coś więcej na ten temat ? Czy obecna nazwa EB (Elbrewery) to może być nawiązanie do tradycji Englisch Brunnen, czy raczej się zagalopowałem interpretacyjnie ? Czy są jakieś etykiety albo inne eksponaty z historycznym logo browaru ?
W odmętach sieci wygrzebałem takie obrazki (na stronie www.elbing.gabo.pl) :