Szczecin - Browary do 1945

[pivaria]

gdzie ten Gadow?

ERGIE napisał:

Brauerei Gadow na planie Szczecina zamieszczonym w Brokhaus' Konversations - Lexikon wydanie 14 (ok.1910 r.)

ergie - mała prośba: zamieść skan miejsca gdzie był Gadow lub podaj ulicę (lub okoliczne ulice).

pzdr krzysiek

[brzeczka]

na początek zdjęcie Bohrisch i Bergschloss
po lewej stronie Pommerensdorferstrasse, dziś ul. Chmielewskiego znajduje się posesja Bohrisch Brauerei, ograniczona od zachodu wąwozem, którym biegnie linia kolejowa do Dworca Głównego, po prawej powyżej znajduje się Bergschloss BRauerei, sąsiadujący od północy z zakładem gazowniczym (także dziś), od wschodu browar przylegał do Dzisiejszej ul. Tama Pomorzańska - od tej strony widoczne są 3 kondygnacji piwnic (browary położone były na wzgórzu), dolne piwnice znajdują się ok 70 cm nad poziomem Odry, płynącej ok 150m na wschód od Tamy Pomorzańskiej

[brzeczka]

kolejne zdjęcie (skany jak "sprzedam" dziecko i postawię skaner na ławie) przedstawiające posesję Vik(c)toria Brauerei, pomiędzy Turnerstrasse-Jagiellońska, a Pionierstrasse-Piotra Ściegiennego, z tego planu miasta dowiedziałem się, że browar prowadził swój park-ogród piwny, dziś ta część ulicy Ściegiennego jest zabudowana i zagrodzona wysokim betonowym płotem, browaru w ogóle nie widać zza wybudowanych później budynków

[brzeczka]

jedziemy dalej, Stettiner Brauhaus Gustav Gadow - Barnimstrasse 17 - dziś al. Piastów u zbiegu skrzyżowania z ul. MIeszka I, Pows. Wielkopolskich, Dąbrowskiego i...(nie pamiętam)
po browarze nie ma śladu, w tym miejscu stoją jakieś warsztaty, generalnie zaniedbane miejsce

[brzeczka]

zagłębie szczecińskiego piwowarstwa: Gruenhof, przy Gruenhofer Markt Gruenhofer Brauerei vorm.von Seydlitz-Kurzbach, powyżej oddzielone od siebi murem Tivoli Brauerei Otto Fleischer A.G. i Stettiner Brauerei A.G. "Elysium" oraz Brauerei-Garten "Elysium" z ok. 1848 r., w prawym dolnym rogu browar Wilh. Conrada, dziś stoi tu szkoła, po Tivoli i Taubenstrasse nie ma śladu

[brzeczka]

to samo miejsce na planie z 1941 r, budynki browaru i wytwórni likierów Union (na mapie z 1907 jeszcze Seydlitz-Kurzbach) i teatru Apollo rozebrano i postawiono stojący do dzisiaj gmach telekomunikacji - zarówno przed wojną jak i dzisiaj, budynki zamkniętego od kilkunastu lat browaru Tivoli nadal stoją

[brzeczka]

Giesereistrasse 15 (ob. Teofila Firlika)- Brauerei zum Greif do 1908, 1908-1920 Grabower Brauerei GmbH, później do 1945 Schultheiss Brauerei A.G. Niederlage Stettin - budowle zbombardowane, nr posesji 15 widoczny na wstawce z 1941

[brzeczka]

a tak wyglądała posesja Grabower Brauerei/Schultheiss Niederlage Stettin od ulicy Gieserei/Firlika 01.09.2004

[pivaria]

ślad po browarze

Giesereistrasse 15 (ob. Teofila Firlika)- Brauerei zum Greif do 1908, 1908-1920 Grabower Brauerei GmbH, później do 1945 Schultheiss Brauerei A.G. Niederlage Stettin - budowle zbombardowane, nr posesji 15 widoczny na wstawce z 1941

Brzeczko, wg. mnie to zbombardowano budynki, po których mamy teraz tylko pusty plac. W resztkach browaru jeszcze w połowie lat '90 funkcjonowała rozlewnia i produkcja wód mineralnych. Wykorzystywano tam pobrowarniane urządzenia.
A przy okazji skrót "FW" na wstawce to Feuer Wache, czyli posterunek straży ogniowej. Ostały się jeszcze budynki nie przylehające do FW. są one więc pp. budynkami po browarze. Ale to tylko szczątki...
pzdr

[brzeczka]

Ja wohl Mein Herr, zgadzam się, na zamieszczonej w/w mapce widać, że posesja browaru układa się w L i część budynków faktycznie znajduje się za Jednostką Straży nr 3, ale ja zamieściłem widok od ulicy, który dostałem od kolegi wyprowadzającego tam jamnika, istniejące budynki będą jak dostanę urlop - tan w latach 90-tych nie tylko lano wodę (urządzenia raczej po Schultheiss` ie, niż ponad 80-cio letnie po browarze), ale i handlowano używaną odzieżą itp.

[grzeber]

Dodałem kilka przedwojennych podstawek ze szczecińskich browarów do działu kolekcjonerstwo :
Elysium - http://www.browar.biz/kolekcjonerstwo.php?id=18215&s=
Bergschloss - http://www.browar.biz/kolekcjonerstwo.php?id=18214&s=
Bohrisch - http://www.browar.biz/kolekcjonerstwo.php?id=18213&s=

Wszystkie wafle znajdują się w mojej kolekcji

[brzeczka]

dziś będzie trochę polemiki z zasłużonym, ale niestety - pełnym błędów dziełem M. Friedricha:
Pozycja 2331 (Barnimstrasse 17 - al. Piastów)
a - Gustav Gadow Brauerei 1896-1907 - browar występuje w adressbuchu już w 1895 (a może wcześniej, jeszcze nie doszedłem), w latach 1907-09 występuje pod nazwą Stettiner Brauhaus Gustav Gadow
b - C. H. Gadow Brauerei 1907-1910 - patrz wyżej, w 1910 firma występuje pod nazwą Stettiner Buergerbraeu G.m.b.H.
na marginesie: w 1911 mieściła się tu fabryka mebli, od 1912 fabryka mebli i skład berlińskiego Patzenhofera - do 1921, kiedy to Patzenhofer przeniósł się na Giessereistr. 15 do budynków po upadłym browarze Grabower Brauerei G.m.b.H.
Pozycja 2334
b - Lefevre C. Adlerbraeu 1895-1915(na butelkach widnieją napisy Adlerbraeu jak i Adler-Brauerei, więc nie wiem jak jest poprawnie, księgi teleadresowe i handlowe wymieniają browar tylko z nazwiska właściceli, którzy od 1792 destylowali gorzałę w Szczecinie) - firma istniała do 1914, później rodzina Lefevre prowadziła gorzelnię, fabrykę likierów i prasowanych drożdży prasowanych, słodownię i młyn słodowy aż do lat 20-tych, kiedy to została wykupiona przez koncern drożdżowy z Berlina
c - Lefevre C. Adlerbraeu, Inh. Stet. Victoria-Brauerei A.G. 1915-1920 - od r. 1914, na butelkach widnieją napisy Stettiner Victoria-Brauerei A.-G., a z Lefevrów pozostał napoleoński orzeł - znak handlowy browaru Lefevre
Pozycja 2335 Poelitzerstr. 39/40 - al. Wyzwolenia)
c - Johannisberg-Brauerei Wilh. Meyer, Inh. Frau Stolle 1909-1912 - (o Frau Stolle nic nie wiem) w 1912 browaru brak w spisie
Pozycja 2344
c - Gruenhof-Brauerei Herm. Koepke 1896-1898 - nazwa brzmi Gruenhof-Brauerei Bock Herm. Koepke
f - Freiherrl. von Seydlitz und Kurzbach` sche Brauereiges. m.b.H. 1902-1908 - firma prawdopodobnie przez jakiś czas nazywała się Gruenhof-Brauerei vormals Seydlitz und Kurzbach Brauerei, co potwierdza 7 znanych mi wzorów butelek, kształtem raczej starszych od butelki z nazwą jak u Friedricha, która faktycznie pojawia się w adressbuchach; firma działała do roku 1911, a nie 1908
g - Gastwirtevereinigung fuer Brauereibedarf und Beschaffung von Gastwirtschaftsbedarf E.G.m.b.H. 1908-1912 - wg adressbuchów firma nazywała się Gastwirtevereinigung fuer Brauereibetrieb E.G.m.b.H. i tak widnieje na butelkach, działała w latach 1908-1912 z tym, że do roku 1911 pod adresem Poelitzerstr. 28a, czyli kilkanaście parceli bliżej centrum miasta, dopiero po zamknięciu browaru Seydlitz przeniosła się do jego pomieszczeń i przejęła znak handlowy
h - Union Brauerei und Likoerfabrik E.G.m.b.H. 1912-1922 - w latach 1912-16 Union Brauerei, a w latach 1917-22 obowiązywała nazwa jak u Friedricha
i to niestety nie wszystko

[brzeczka]

polemiki c.d.:
2329
Stet. Br.-Act.-Ges. "Elysium" - pierwsza siedziba to Zabelsdorferstr. 39 - patrz niżej, później także Elysiumstrasse 13, nast. 12/13, po zmianie numrtacji 27 - ul. Niemcewicza, Turnerstrasse to adres br. Victoria
2331
jeszcze raz temat p. Gadowa
a - firma występuje w spisach od roku 1892, a nie jak podaje Friedrich od `96 i do r.1898 siedzibą browaru jest Rosengartenstrasse 6 - ul. Podgórna, a dopiero później Barnimstrasse (al. Piastów), początkowo pod nr 16, 16a i po kolejnej zmianie numeracji nr 17
2332
a - Brauerei L. Hoffmann (1865-1871) - na pierwszy ślad firmy natrafiłem w 1859, browar mieścił się przy Frauenstrasse 13-14 - ul. Panieńska, Podzamcze
2333
właściciel browaru nazywał się Kreich, a nie Krech
wg Friedricha firma działała pod nazwiskiem Kreich (C.T. później Theodor, co ma potwierdzenie w źródłach) do r. 1896, natomiast ja nie znalazłem śladów bytności p. Kreicha po r. 1891
c - Friedrich wskazuje jako następcę Kreicha niejakiego G. Riedla - ja na Brauerei G. Riedel natknąłem się w latach 1899-1902 przy Taubenstr. 3 Gruenhof, czyli przez płot (dosłownie) z browarami Elysium i Tivoli
2337
a - Paechter M. (1865-1874) - firma mieściła się przy Poelitzerstr. 26/27, po zmianie nazwy Zabelsdorferstr. 39 (ul. Kadłubka) w dzielnicy Gruenhof, w 1865 faktycznie działała, w 1871 r. właściciel browaru Hermann Paechter (skąd M. u Friedricha?) sprzedał firmę nowo powstałej spółce Stettiner Brauerei-Actien-Gesellschaft "Elysium", w której został dyrektorem, ale go szybko zwolnili, bo nie miał ręki do zarządzania
b - Wolff Wilh. Brauerei - na pewno nie był kontynuatorem w/w Paechtera, nie natknąłem się dotychczas na to nazwisko
2342
a - Brauerei R. Siebers, Grabow Giessereistr. 15 (1865-1871) - działał co najmniej od 1859
c - Brauerei E. Wegner (1888-1898) - działał pod tą nazwą do 1901
d - Brauerei zum Greif G.m.b.H. (1898-1908) - od 1901
c.d.n.

[brzeczka]

c.d.
znalazłem też kilka browarów nie wymienionych w spisie:
Bergmann Brauerei - XVIII w., jeszcze w latach 1820-23 reklamował się w Berlinie, przodkowie Eichstaedt` ów (2328)
Friedeborn - XVIII w.
Hirselorn & Fischer - >1858-59<, początek i koniec działalności nieznany
Junius - Warsowerstr. 5 - tylko 1887
Koehler & Brunner - Deutschestr. 43 (ul. Wielkopolska) - 1902-03
Rothenbuecher Bernhard - kl. Domstr. 21 - ul. Łaziebna - 1885-1887
Sallnow - XVIII w.
Schreiber Daniel - XVII w.
Schwabe F. - Grabow Lindenstr. 7 - Grabowo - tylko 1888
Schwabe P. - Frauenstr. 15 - ul. Panieńska - do 1883 - prawdopodobnie jest to następca Hoffmanna (2332)
Stoltenburg - XVIII w.

2328
wg Dyrektora Generalnego Hansa Bohrischa browar powstał w 1812 r., właścicieli Bohrisch tytułuje von Eichstaedt

[Piwowar]

Odnośnie Wilhelma Wolffa:

2337
a - Paechter M. (1865-1874) - firma mieściła się przy Poelitzerstr. 26/27, po zmianie nazwy Zabelsdorferstr. 39 (ul. Kadłubka) w dzielnicy Gruenhof, w 1865 faktycznie działała, w 1871 r. właściciel browaru Hermann Paechter (skąd M. u Friedricha?) sprzedał firmę nowo powstałej spółce Stettiner Brauerei-Actien-Gesellschaft "Elysium", w której został dyrektorem, ale go szybko zwolnili, bo nie miał ręki do zarządzania
b - Wolff Wilh. Brauerei - na pewno nie był kontynuatorem w/w Paechtera, nie natknąłem się dotychczas na to nazwisko

Był taki ktoś jak Wilhelm Wolff i posiadał nawet dosyć pokaźnych rozmiarów jak na tamte czasy browar parowy w dzielnicy Neu Torney. Wielkość oraz wyposażenie browaru umożliwiały produkcję dochodzącą do 35 000 hl piwa na rok. Do browaru należała słodownia oraz lokal o nazwie „Wolff`s Garten“, położony przy Birkenalee pod numerem 5.
Gdzieś koło roku 1880 – 1881 Wilhelm Wolff ogłosił upadłość. Zarządcą masy upadłościowej był niejaki Ernst Strömer ze Szczecina, Paradestrasse 20.
Browar ten pracował na pewno jeszcze w 1881 roku, ale kto go przejął i czy w ogóle ktoś go kupił, tego nie wiem.